Charakterystyka zasobu

 

W Archiwum Państwowym w Gdańsku przechowywane są materiały archiwalne wytworzone w kolejnych stuleciach począwszy od średniowiecza po czasy najnowsze. Do najcenniejszych zalicza się akta miejskie, w szczególności miast Gdańska i Elbląga (dokumenty, korespondencja, księgi obywatelskie, urzędowe, sądowe, portowe, podatkowe i kamlarskie, zbiory kartograficzne), odzwierciedlające pozycję oraz znaczenie gospodarcze i polityczne tych miast w państwie krzyżackim, a następnie w Rzeczypospolitej. Oprócz nich Archiwum przechowuje również archiwalia miejskie Malborka, Kościerzyny, Wejherowa, Pucka i innych mniejszych miast pomorskich wraz z aktami działających ówcześnie cechów i bractw. Osobną grupę stanowią akta wsi pomorskich obejmujące dokumenty i akta od średniowiecza po XX w. Starsze archiwalia zawierają również zespoły akt kościołów katolickich i ewangelickich. Ich uzupełnienie stanowią akta Konsystorza Ewangelickiego w Gdańsku i akta intendentur w Elblągu, Garczegórzu i Nowym Dworze Gdańskim, głównie z XIX i XX w. W Archiwum przechowywane są również częściowo zachowane akta klasztorów cysterek, później benedyktynek w Żarnowcu, cystersów w Oliwie, kartuzów w Kartuzach, brygidek w Gdańsku oraz innych. Ciekawy materiał historyczny zawierają akta majątków w szczególności Krokowskich z Krokowej, Wejherów i Przebendowskich z Ustarbowa czy Sierakowskich z Waplewa.

Z okresu rozbiorowego zachowały się akta Kamery Wojennej i Domen w Kwidzynie, Naczelnego Prezydium Prowincji Prusy Zachodnie w Gdańsku, Rejencji w Gdańsku i Rejencji w Kwidzynie dot. administracji, szkolnictwa, kościołów, przemysłu i rzemiosła, domen i lasów, melioracji i dróg wodnych na terenie Prowincji, akta urzędów domenalno-rentowych administrujących majątkami królewskimi, kościelnymi i klasztornymi, które przeszły na własność państwa pruskiego, akta landratur administrujących terenami wiejskimi. W Archiwum przechowywane są również akta Starosty Krajowego Prowincji Prusy Zachodnie w Gdańsku i podległych mu wydziałów powiatowych (organy wykonawcze samorządu terytorialnego). Osobną grupę stanowią akta sądów krajowych i obwodowych, prokuratur oraz notariuszy, niekiedy działających do 1945 r. Licznie reprezentowane są również pozostałe urzędy i instytucje takie jak: Państwowy Urząd Policji Budowlanej w Gdańsku, Prezydium Policji w Gdańsku, Dyrekcja Poczty w Gdańsku, Dyrekcja Kolei w Gdańsku, urzędy ziemskie, urzędy budowlane, zarządy drogowe, urzędy i inspektoraty budownictwa wodnego i portowego, związki wałowe i zarządy tam, urzędy budownictwa naziemnego i podziemnego, nadleśnictwa, banki itp. Działalność części z nich ustała dopiero w 1945 r. Poza tym zachowały się akta urzędów i inspektoratów celnych oraz urzędów katastralnych prowadzących ewidencję gruntów i budynków stanowiącą podstawę wymiaru podatku. Dużym zainteresowaniem badaczy cieszą się akta stanu cywilnego parafii katolickich i ewangelickich z lat ok. 1814-1874 oraz akta pruskich urzędów stanu cywilnego wprowadzonych w Prusach Zachodnich w 1874 r. Częściowo zachowały się również przedwojenne akta Wyższej Szkoły Technicznej w Gdańsku, Akademii Medycznej w Gdańsku, Archiwum Państwowego w Gdańsku, Archiwum Miejskiego w Elblągu, Teatru Miejskiego w Elblągu, muzeów, towarzystw i stowarzyszeń.

Do ważnych archiwaliów typowych dla okresu międzywojennego należy zaliczyć akta: Senatu Wolnego Miasta Gdańska, Komisarza Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku, Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku, starostw, powiatowych i miejskich komend policji, inspektoratów szkolnych z północnej części województwa pomorskiego II RP oraz fragmentarycznie zachowane akt szkół.

Z kolei z czasów II wojny światowej (1939-1945) częściowo zachowały się akta urzędów administrujących okupowanym terytorium: Namiestnika Rzeszy Okręgu Gdańsk–Prusy Zachodnie, Prezesa Rejencji w Gdańsku, na szczeblu powiatowym landratur. W Archiwum przechowywane są również akta Głównego Urzędu Powierniczego Wschód, Urząd Powierniczy Gdańsk-Prusy Zachodnie, powołanego w celu przejmowania i zarządzania skonfiskowanym polskim majątkiem prywatnym i państwowym. W niewielkim stopniu zachowały się również akta Wyższego Dowódcy SS i Policji w Gdańsku–Prusach Zachodnich, Gestapo oraz Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników, Okręg w Gdańsku i jej sądów partyjnych.

Na zasób akt najnowszych powstałych po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. składają się materiały archiwalne: administracji państwowej i samorządowej, w tym władz wojewódzkich, powiatowych i rejonowych oraz administracji miejskiej, gmin i gromad, akta z wyborów i referendów, administracji specjalnej, instytucji ochrony prawa i wymiaru sprawiedliwości, instytucji finansowych i gospodarczych, spółdzielczości, partii politycznych i organizacji młodzieżowych, ruchów społecznych, organizacji paramilitarnych, związków zawodowych, instytucji nauki, oświaty i kultury, instytucji ochrony zdrowia i opieki społecznej, stowarzyszeń, towarzystw i związków oraz kolekcje i spuścizny.
Ze statystyk AP w Gdańsku wynika, że największym zainteresowaniem użytkowników korzystających z pracowni naukowej oraz osób i instytucji zwracających się z wnioskiem o przeprowadzenie kwerend archiwalnych cieszą się akta Zarządu Miejskiego w Gdańsku, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, akta starostw, sądów i prokuratur oraz Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku.
Bardzo dużą wartość nie tylko badawczą, ale również praktyczną mają akta Państwowego Urzędu Repatriacyjnego Wojewódzki Oddział Gdański (w zespole znajdują się orzeczenia repatriacyjne, o których uwierzytelnione kopie występują osoby starające się o rekompensaty za mienie pozostawione na Wschodzie).
Niezwykle cennym nabytkiem gdańskiego archiwum jest zespół archiwalny Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w Gdańsku z lat 1980-1981.
Na uwagę zasługuje także zespół Stoczni Gdańskiej im. Lenina, w którym przechowywana jest między innymi bogata dokumentacja fotograficzna Stoczni.
Cenną grupą materiałów archiwalnych są kolekcje i spuścizny. Wśród nich wymienić trzeba kolekcję Mariana Dobrzykowskiego, pseudonim „Ryś” – fotoreportera, który sfotografował w latach 1945-1950 zniszczone Trójmiasto i okolice oraz kolekcję artysty fotografika Janusza Uklejewskiego, który w ramach współpracy z Centralną Agencją Fotograficzną uwieczniał Trójmiasto – głównie Gdynię oraz ważniejsze wydarzenia w regionie.
Zbiory akt najnowszych liczą 3864 zespołów archiwalnych (stan na dzień 31.12.2017 r.) i ich zasób stale rośnie, ponieważ instytucje wytwarzające akta kat. A każdego roku przekazują swoje materiały archiwalne do gdańskiego archiwum. Zbiory te powiększają się także dzięki darom osób prywatnych oraz instytucji i organizacji wytwarzających niepaństwowy zasób archiwalny.


 Wersja do druku Do góry

Zgodnie z art. 13 ust. 1 i ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (dalej „Ogólne Rozporządzenie”) Archiwum Państwowe w Gdańsku informuję, że >>> czytaj dalej

 

W tym serwisie wykorzystywane są pliki cookies. Stosujemy je w celach zapamiętywania ustawień i zbierania anonimowych danych dla celów statystycznych. Użytkownik ma możliwość samodzielnej zmiany ustawień dotyczących cookies w swojej przeglądarce internetowej.